Uluslararası ithalat işlemlerinde, Geçici İthalat Sözleşmesi ve bu sözleşmenin eklerine üye olan ülkeler arasında gerçekleşen tüm işlemlerin, normalden çok daha az belge ile tamamlanmasında ATA karnesi kullanılmaktadır. Bu karne sayesinde ihracat ve ithalat işlemlerinde ek belgelere ihtiyaç duyulmamaktadır. İthal edilmesi istenen eşyaların geçici ithalatı ve ihracatı kolay ve hızlı biçimde gerçekleştirilebilmektedir.
Peki, ATA karnesi nedir, hangi avantajları sağlar ve nasıl alınır? ATA karnesine ilişkin tüm soruların cevaplarına yazımızın devamında ulaşabilirsiniz.
Geçici İthalat Sözleşmesi’ne taraf olan ülkelerde gerçekleştirilecek olan tüm ithalat ve ihracat işlemlerinde, gerekli belgelerin asgari düzeye indirilmesi ve işlemlerin daha hızlı yapılabilmesi için ATA belgesi kullanılmaktadır. İstanbul Sözleşmesi olarak da bilinen Geçici İthalat Sözleşmesi’ne taraf olan ülkelere yapılacak tüm uluslararası ticaretlerde, ilgili eşyaların belge kullanılmadan geçici olarak ihracat ya da ithalat işlemleri bu karne sayesinde gerçekleştirilebilmektedir.
AATA karnesi sayesinde firmaların işlemleri çok daha kısa sürelerde gerçekleşmektedir. ATA karnesi ya da bir diğer deyişle ATA sistemi kapsamında gerçekleştirilen tüm işlemleri üç farklı uluslararası kuruluş düzenlemektedir. Bu kuruluşlar; Milletlerarası Ticaret Odası (ISS), Dünya Odalar Federasyonu (WCF) ve Dünya ATA Karnesi Konseyi (WATAC) şeklindedir.
Farklı ülkeler tarafından resmi olarak görevlendirilen tüm yetkililer, bu kurumlarda kefil olarak işlemlerini gerçekleştirebilir. Ülkelerin ATA karnesi işlemlerinin tamamı; yine bu ülkeler tarafından atanan kefil kuruluşlar tarafından düzenlenir.
ATA karnesi ithalat ve ihracat sektöründe hizmet sunan firmaların, geçici ithalat işlemlerini çok daha kısa süreler içerisinde tamamlanmasında kullanılmaktadır. Uluslararası ATA sistemi; kurum ve kuruluşlar, kişileri ya da gümrük makamları gibi farklı birimlerce kullanılabilmektedir. Bu karnenin kullanılabilmesi için ithal edilecek olan tüm eşyaların, geçici ithalat işlemleri çerçevesinde değerlendirilebiliyor olması gerekir. Bununla birlikte kurumların ithalat işlemlerini gerçekleştirmeden önce ATA karnesi alabilmek için kendisinden istenen tüm şartları yerine getirmesi ve bu karneye sahip olmaları gerekir.
ATA karnesinin temel amacı, ihracat ya da ithalat gerçekleştirecek olan firmaların, kişilerin ya da kurumların geçici ithalat işlemleri kapsamında değerlendirilmesi ve bu doğrultuda belge kullanmaksızın, sürecin çok daha kısa sürede tamamlanmasını sağlamaktır. ATA karnesi kapsamında değerlendirilen, bu nedenle uluslararası teminat kapsamına alınan eşyaların ithalatı sırasında, firma ya da gümrüklerin belge ibraz etmesine gerek kalmamaktadır. İthalat sırasında firmalardan istenen belgelerin yerine tüm işlemler sırasında ATA belgesi kontrol edilir. ATA belgelerinin kontrolü ve işleme alınması, belge hamili tarafından belgesinin alınmasının ardından gümrük idarelerince gerçekleştirilir.
ATA karneleri genel olarak bir yıllık geçerlilik süresine sahiptir. Belgenin genel olarak ithalat işlemlerinde kullanılması, firmalara birçok farklı avantaj sağlar. Klasik bir ithalat sürecinde, ithal edilecek olan tüm eşyaların güzergâh üzerindeki farklı ülke sınırlarından geçmesi gereken durumlarda; her bir gümrük idaresi tarafından ilgili işlemler tekrarlanmaktadır. Bu durum eşyanın tekrar tekrar detaylı biçimde incelenmesine ve dolayısıyla da zaman kaybına yol açmaktadır. Buna karşın ATA karnesinin firmalarca alınmasında halinde belge sadece tek bir ülkede geçerli değildir. Bunun yerine ATA belgesi alınmış olan ürünler; yol üzerinde belgenin geçerlilik tarihine kadar farklı ülke sınırlarına da belgesiz biçimde geçebilir. Temelde bakıldığı zaman, ATA karnesine sahip olan bir firma ithalat ve ihracatını birden fazla ülkede gerçekleştirebilmektedir. ATA belgesine sahip olan ürünleri ithalatı gerçekleştirilebildiği gibi, yeniden ihracatı da gerçekleştirilebilmektedir. Bu sayede belge sahibi olan firmalar hem ithalat işlemlerinde hem de çeşitli ihracat işlemlerinde birçok farklı avantajdan faydalanabilmektedir.
ATA karnesi alabilmek için başvurunuzun doğru biçimde gerçekleştirilmesi, ilgili tüm belgelere sahip olmanız ve teminatı ödemeniz gerekir. ATA belgesi alabilmek için başvurular çevrimiçi şekilde yapılmaktadır. Bu durum belge ibrazı konusunda firmalara avantaj sağlar.
Teminat olarak nakit para ya da bankadan alınmış olan teminat mektubu sunulabilmektedir. ATA karnesi teminat oranları, yetkili kurum tarafından belirli aralıklarla açıklanmaktadır. Bu sebeple fiyatlar sürekli olarak değişmektedir. Genel olarak ticari faaliyetlere konu olan eşyanın tutarı üzerinden fiyat belirlemesi yapılmaktadır. İhracat ve ithalat devlet desteklerinden faydalanılarak yapılan masrafların bir miktarı karşılanabilmektedir.
ATA karnesi mevzuatında geçici ithalat yapma yetkisi bulunan kuruluşlar, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) tarafından hizmete sunulan ATAK sistemi üzerinden belge alabilmektedir. Başvurular çevrimiçi şekilde yapılmaktadır. Başvuru yapabilmeniz için öncelikle sisteme kayıt olmanız gerekir. Kayıt olmak için gerekli bilgilerin doldurulmasıyla birlikte üyelik işlemi tamamlanır. Üyelik işleminin tamamlanmasının akabinde sisteme giriş yapılması mümkün hale gelecektir.
ATAK sistemine giriş yaptıktan sonra portal üzerinden yeni başvuru yapılabilmektedir. Başvurunun tamamlanması için e-imza gerekir. E-imza bulunmaksızın başvuru tamamlamak mümkün değildir. E-imzayla imzalanmasının ardından başvuru sürecinin sonuna gelinir. Verilen onayın ardından karne basma işlemi, başvuru yapan kuruma aittir.
ATA belgesini düzenlemeden önce baskısı yapılmış olan belgelerin mevzuata uygun olup olmadığı kontrol edilmelidir. ATA karnesinin ayrıt edici özelliklerinden biri renkleridir. Bu karnelerin basımı 80 gram A4 kâğıt üzerine yapılmaktadır. Renklerin ise doğru şekilde ayarlanması son derece önemlidir.
ATA karnesinin üç farklı rengi vardır. Bu renkler şu şekildedir;
Karneyi doldurma sürecinde dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan biri de ithal edeceğiniz eşyaların yasak kapsamında olmamasıdır. ATA karneleriyle tüketime konu olacak eşyaların taşınması yasaklanmıştır. Bunun yanı sıra bu karnelerle tütün ve alkol türevleri de taşınamamaktadır. Gıda maddelerinde ise çok küçük numunelerin taşınması serbest bırakılmıştır.
ATA sisteminde, firmaların ithalat ve ihracat yapabilmesi için aldığı karnelerin belirli bir geçerlilik süresi vardır. Bu sebeple ATA karnesinin bir kez alınması yeterli değildir. ATA karneleri, düzenlendiği tarihten itibaren bir yıl boyunca geçerlidir. Bu süreyi uzatabilmenizi sağlayacak olan hiçbir düzenleme bulunmamaktadır. Belirli bir eşya için bundan daha fazla süreye ihtiyaç varsa, yeni bir karnenin düzenlenmesi gerekir. Bununla birlikte yeni karne düzenleme işleminin her ülkede geçerli olmayacağı bilinmelidir. Yeni karneyle ürün ithalatında bu noktaya dikkat edilmesi gerekir.
Geçerlilik süresi bir yol olan ATA belgesinin aynı zamanda kullanım hakkı için de belirli kısıtlamalar vardır. Alınan ATA karnesi, geçerlilik süresi içerisinde en fazla dört kez kullanılabilmektedir. Karnenin sayfa sayısı dört farklı ithalat işlemi için yetersiz kaldığında, ek karne düzenlenerek asıl takıma eklenebilmektedir. Bu karnelerde dikkat edilmesi gereken önemli detaylardan biri de, sonradan eşya eklemeni mümkün olmamasıdır. Oda tarafından tescil edilen karneler, tescil sırasındaki haliyle geçerli olacaktır. Bu nedenle bir eşyanın geçici ithalatı için karne alırken, tüm bilgileri eksiksiz şekilde vermeniz gerekir. Sonradan yapılamayan düzeltmeler, size maddi külfet ve prestij kaybı olarak dönebilir.
Normal bir ithalat sürecinde, dolaşımdaki ürünün sınırından geçtiği her ülkede kontrol edilmesi gerekir. Bu kontroller çok detaylı bir şekilde yapılmaktadır. Bu sebeple ithal edilen eşyalar hedef ülkeye ulaşana kadar ciddi boyutlarda zaman kayıpları yaşanabilir. ATA sistemi sayesinde, karnenin geçerli olduğu tüm ülkelerde geçen eşya için ekstra kontroller yapılmamaktadır. Karnenin gümrük idaresine ibraz edilmesi, eşyanın gümrükten geçmesi için yeterli olacaktır.
Karnenin sağladığı bir diğer fayda ise; birden fazla ülkeye ithalat yapabilme hakkı tanımasıdır. Bunun yanı sıra yeniden ihracat yapma gibi önemli bir faydası da vardır. Bu faydalar doğrultusunda ATA karnesi hem ithalat hem de ihracat açısından önem taşır. Söz konusu işlemler için doğan vergi muafiyeti de ATA belgesinin avantajlarından biri olarak karşınıza çıkacaktır.