Gemiler, yüzlerce yıldır hem insan hem de yük taşımacılığı konusunda belki de en çok kullanılan taşıma araçlarından biridir. Özellikle yük taşımacılığına oldukça önemli bir yere sahiptirler. Uluslararası ticarette yüklerin yüzde 90’dan fazlası gemilerle taşınmaktadır. Gene insan taşımacılığı alanında da oldukça yaygın kullanılan araçlardan biridir.
Deniz üzerinde ilerleyen gemilere herkes aşinadır. Bununla birlikte bu gemilerin türlerini hiç düşündünüz mü? Bu gemiler birçok farklı türe ve tipe sahiptir. Özellikle taşıdıkları yüke bağlı olarak isimlendirilen gemiler, farklı amaçlarla kullanılır. Bu yazımızda gemi türlerine değinerek, hangi amaçlar için kullanıldığından bahsedeceğiz.
Bir geminin türünü belirleyecek olan temel etken, taşınacak yük ve kullanım amacıdır. Her yük için farklı tasarımlarda gemiler imal edilir. Dünya üzerinde sayıca en fazla kullanılan yük taşıma biçimi olan deniz yolu sayesinde maliyetler oldukça düşmüştür. Çok fazla yükü aynı anda taşıyor olmaları, firmalar için maliyet külfetini azaltmakta, bu da gemi taşımacılığının daha fazla kullanılmasını sağlamaktadır.
Gemi dendiği zaman akla yük gemilerinin ve yolcu gemilerinin gelmesi oldukça normaldir. Bunlar deniz üzerinde en fazla görebileceğiniz gemi türleridir. Bunların yanı sıra özel hizmet gemileri ve savaş gemilerini de saymak gerekir. Bu dört gemi türü kategorisi altında farklı birçok gemi tipinin olduğunu da hatırlatmak gerekir. Özellikle yük gemileri açısından bakıldığında, birçok farklı tiple karşılaşabilirsiniz.
Bu gemi türleri içerisinde savaş gemilerinin konum ve durumları oldukça farklıdır. Burada gemi türleri içerisinde adını geçirmekle birlikte, gemi tiplerine girmeye gerek yoktur.
Deniz aracı dendiği zaman aklınıza ilk olarak yük gemilerinin gelmesi son derece normaldir. Özellikle Türkiye’nin üç tarafının denizlerle çevrili olduğunu düşünürseniz, birçok yük gemisi görmeniz son derece normaldir. Bu gemiler uluslararası ticarette ortaya çıkan aşırı talebi karşılayabilmek adına özel olarak tasarlanmıştır. Her birinin çok büyük çaplarda kapasitesi vardır.
Yük gemisi dendiğinde de akla konteyner gemileri gelebilir. Özellikle limanlarda bu tip gemilerle sıklıkla karşılaşabilirsiniz. Yük gemisi çeşitleri ise taşıdıkları yükün cinsine göre sınıflandırılmaktadır. Her bir gemi tipi, yüke özel olarak tasarlanır.
Yük gemisi tipleri şu şekildedir;
Konteyner gemileriyle sıklıkla karşılaşmanız son derece mümkündür. Uluslararası ticarette en fazla bulunan gemi tiplerinden biri budur. Bu gemilerin temel amacı deniz yoluyla, kara ve demir yollarını birbirine entegre etmektir. Bu gemiler konteyner adı verilen, oldukça geniş ve belirli standartları olan özel yük kutularını taşırlar. Bu konteynerlerin yüklenmesi ve taşınması limanlarda yapılmaktadır.
Standart ölçülere sahip olması sayesinde konteynerler, gemilerde üst üst doğru bir şekilde taşınabilir. Yine trenlerde ve tırlarda da bu konteynerlerin standart olması düzenli olarak taşınmasına yardımcı olmaktadır. Bu sayede herhangi bir ülkeden bir diğerine konteyner gemileriyle taşınan binlerce yük kutusu, trenlerle ve tırlarda parçalar halinde dilenen adrese teslim edilebilmektedir.
Uluslararası ticaretin çok daha önem kazandığı ve maliyetlerin düşmesiyle giderek arttığı bu dönemde, konteyner taşımacılığı oldukça önemli bir yerde durmaktadır.
Dökme yük gemileri genel olarak maden cevherleri, buğday ya da kömür gibi yüklerin taşınması amacıyla tasarlanmıştır. Bu gemiler çok büyük tonajlarda yük taşıyabilmesiyle bilinmektedir. Bunun yanı sıra çok uzun seyirli gemilerdir.
Dökme yük gemileri açısından önemli konu yükün ne kadar hızlı taşındığından çok ne kadar fazla taşındığıdır. Bu sebeple bir dökme yük gemisi ne kadar çok dökme yük taşıyorsa maliyetleri o kadar azaltıyor ve daha fazla tercih ediliyor demektir.
Dökme yük gemileri ortalama olarak 10-12 knot hız yaparlar. Ancak bu taşıdıkları yük miktarı 200.000 dwt olabilir.
Kuru yük gemileri, geçmiş yıllarda çok daha fazla kullanılan gemi türlerinden biridir. Ancak çok daha avantajlı gemi türlerinin ortaya çıkmasıyla birlikte bu gemilerin kullanımı da son derece azalmıştır.
Dökme yük, konteyner ya da Ro-Ro gemileriyle taşınan yükler için geçmişte kuru yük gemileri tercih edilmiştir. Fakat düşük tonajlı olmaları ve kısa mesafeli seferlere uygun olması nedeniyle uluslararası ticarette artık tercih edilmemektedir.
Tanker gemileri, özellikle sıvı ve gaz gibi ürünleri taşımak için özel olarak tasarlanan gemilerdir. Bu gemilerde güvenlik önlemleri üst boyutlardır. Yanıcı ve patlayıcı maddeler için kullanılan gemilerdir. Bunun yanı sıra zehirli atıkların da bunlarla taşındığı bilinmektedir. Tanker gemilerinin kendi aralarında da birçok çeşidi bulunmaktadır.
Tanker gemileri çeşitleri şu şekildedir;
Bu gemi tiplerinde taşınan yükler oldukça hassastır. Bu sebeple bu gemi tiplerinde çalışan personelden, donanımlara kadar diğer türlere oranla çok daha özel şartlar getirilmektedir. Tanker gemisi türlerinin tamamı özel ekipmanlarla donatılmıştır.
Ro-Ro gemilerinin adı “roll-on roll-of” kelimelerinin kısaltmasından gelmektedir. Bu gemiler tekerlekli araçlar taşır ve büyük bir feribotu andırırlar. Yakın limanlar arasında tır ve kamyon taşımacılığında kullanılırlar. Düzenli ve dakik biçimde çalışırlar.
Yük gemileriyle birlikte en çok kullanılan gemi türlerinden biri de yolcu gemileridir. Bu gemilerde yolcuların konforları ilk sırada tutulur. Bu gemilerin tasarımları ve üretimleri son derece maliyetli olabilir. Dizaynı üst seviye kalitede tutulan bu gemilerde, ekipman seçimi de buna göre yapılmıştır. Ticari gemiler arasında en fazla bütçe bu gemi türlerine ayrılmaktadır.
Yolcu gemileri, çok büyük olabilmektedir. Kimi gemilerde binlerce yolcu aynı anda taşınabilir. Bazı gemilerin içerisinde alışveriş merkezi, bar ve benzeri hizmet sunan işletmeler dahi yer almaktadır. Bunun yanı sıra daha düşük mesafeler için tasarlanan yolcu gemilerini görmek de mümkündür. Deniz yoluyla gidilebilecek ülkeler için yavaş ancak oldukça keyifli bir ulaşım aracıdır. Birçok yolcu gemisi ise ulaşım aracından çok bir tatil yeri gibi tasarlanmaktadır. Bu gemiler birkaç günlük ziyaretlerle birçok ülke limanına uğramaktadır.
Bu gemiler özel bir amaca yönelik olarak tasarlanmıştır. Bunların içerisinde sismik araştırma gemileri, römorkörler, atık-yakıt ikmal gemileri, balıkçı gemileri, zemin kablo döşeme gemileri gibi tipler bulunur.
Bu gemiler müşterilerin talepleri doğrultusunda özel olarak tasarlanırlar. Özel donanımlar içermeleri nedeniyle çok yüksek maliyetlere sahip olabilirler.