Gümrük vergisi, ilgili mevzuat gereğince bir eşyaya uygulanan ihracat ve ithalat vergilerinin bütünüdür. Yani, bir eşyanın ülkemize ithali ya da ülkeden ihracı nedeniyle Gümrük İdarelerince tahakkuk ve tahsil edilen ödemelerdir. Gümrük vergisi 4458 Sayılı Gümrük Kanunu ile belirlenen biçimde tahsil edilmektedir.
Gümrük vergileri, gümrükle ilgili yükümlülüğün başladığı tarihten itibaren, yürürlükte olan gümrük tarifesine göre CIF değeri üzerinden hesaplanır. CIF değeri eşyanın bedeli, navlun yani uluslararası taşıma ücreti ve sigortanın toplamını ifade etmektedir.
Toplam değeri 1500 Avro’yu geçmeyen, posta ve hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen eşyaların değeri ile kullanıma mahsus kitap benzeri basılı yayınlar ve yolcuların beraberinde getirdiği eşyalar için belirlenen limit değerlerini aşan eşyaların değeri üzerinden belirli vergiler tahsil edilmektedir. Eğer eşya Avrupa Birliği üzerinden doğrudan gelmişse yüzde 18 oranında vergi tahsil edilmektedir. Diğer dünya ülkelerinden gelmesi durumunda ise yüzde 20 vergi tahsil edilir. Kitap ve basılı yayınlarda ise vergi oranı yüzde sıfır olarak belirlenmiştir. Bunlarla birlikte 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu’ndaki IV sayılı listede yer alan eşyaların olması durumunda, ekstra olarak yüzde 20 oranın tek ve maktu bir vergi tahsil edilmektedir.
Gümrük tarifelerinde belirlenmiş olan vergi oranları her yıl Aralık ayının son gününde resmi gazetede yayımlanan, ithalat rejimi kararına ek kararla belirlenir. Bununla birlikte; posta ve hızlı kargo taşımacılığı ile gelen, yolcunun beraberinde getirdiği belirli bir limiti aşmayan, ticari mahiyeti bulunmayan eşyalara ilişkin vergiler 2009/15481 sayılı BKK ile belirlenen esaslarla hesaplanır.
Toplam değeri 1500 Avro’yu geçmeyen ve posta ya da yolcunun beraberinde getirdiği eşyaların vergilendirmesini yukarı belirttik. Bununla birlikte toplam kıymeti 1500 Avro limiti dâhilinde getirilen eşyaların, ticari miktar ve mahiyet arz etmemesi gerekir. Bunun yanı sıra yolcu beraberinde ya da yabancı bir ülkeden posta ve kargo yoluyla getirmiş olmalıdır. Diplomatik eşyalar ve yolcu eşyaları hariç olmak üzere posta ve kargo taşımacılığıyla gelen eşyaların brüt olarak 30 kilogram ağırlığı geçmemesi gerekir.
Yurt dışından getirilecek olan eşyanın toplam kıymetinin 1500 Avro’yu aşması durumunda, söz konusu eşyaya yürürlükte olan ithalat gümrük vergisi oranı uygulanır. Eşyanın değeri ise ibraz edilen fatura, satış fişi ya da eşya bedelinin ödendiğine ilişkin belgelere göre belirlenmektedir. Bu tip belgelerin ibraz edilmemesi ya da ibraz edilen belgedeki kayıtlı olan değerin düşük bulunması halinde; eşyanın maddi değerini gümrük idaresi belirler.
Yolcular için gümrük kapılarındaki mağazalardan satın aldıkları kişisel eşyalarla, beraberinde getirdikleri hediyelik eşyalara gümrük vergisi muafiyeti tanınır. Bununla birlikte bu durumun da belirli bazı sınırları vardır. Her bir yolcu toplam gerçek kıymeti 430 Avro’yu geçmeyen eşya satın alabilir. Bununla birlikte dikkat edilmesi gereken noktalardan biri yaş sınırlamasıdır. 15 yaşın altındaki küçük yolcular için bu miktar 150 Avro olarak uygulanmaktadır.
Eşyanın yolcu başına toplam değerinin, belirlenen limitleri aşması halinde muafiyet yalnızca toplam kıymeti 150 ya da 430 Avro tutarındaki kısma uygulanmaktadır. Muafiyet değerinin aşılması durumunda, muafiyet olarak kabul edilen vergiler düşülür. Geri kalan kısma ise yüzde 18 ya da 20 oranında tek ve maktu vergi uygulaması gerçekleştirilir.
Gümrük vergi ödemeleri belirli kamu bakanları aracılığıyla gerçekleştirilebilmektedir. Bu ödemeler Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından 01/06/2020 tarihinden itibaren yetki verilmiş olan kamu bankalarıyla sınırlandırılmıştır. Vergi ödemesi yapabileceğiniz yetkilendirilmiş kamu bankaları; Ziraat Bankası, Ziraat Katılım Bankası, Vakıf Katılım Bankası, Vakıfbank, Emlak Katılım Bankası ve Halkbank olarak belirlenmiştir.
Bu bankalarının yanı sıra gümrük idarelerinde yer alan ve gümrük saymanlık vezneleri bulunan, ortak POS uygulamasında yer alan kamu bankaları debit kartıyla da ödemeler yapılabilmektedir. Mevcut durumunda bu ödemeler ancak Ziraat Bankası, Halkbank ve Vakıfbank debit kartlarıyla gerçekleştirilebilmektedir. Bunun yanı sıra GÜMKART, ortak POS cihazlarında da debit kart olarak kullanılabilmektedir. Bu kart 2007 yılından bu yana kadar kullanılan Vakıfbank debit kartıdır.
Yetki verilen bankaların, bankacılık kanalları vasıtasıyla da gümrük verilerinin ödemesi gerçekleştirilebilmektedir.
Gümrük vergilerinin hesaplanmasında basit bir işlem kullanılmaktadır. Bu durum ithalatta gümrük yükümlülüğünün başladığı tarih baz alınarak hesaplanmaktadır. Bu tarihteki gümrük tarifine bağlı olarak hesaplama CIF kıymet değeri olarak üzerinden yapılmaktadır.
CIF kıymet değeri, ihracat ve ithalat işlemlerinde sıklıkla karşınıza çıkacaktır. Bu değer eşyanın bedeline navlun ve sigorta ücretlerinin eklenmesiyle birlikte ortaya çıkmaktadır. Bu hesaplamaya göre gümrük vergisi hesaplanarak, ithalat işlemlerini gerçekleştirebilirsiniz. Bununla birlikte dikkat etmeniz gereken birçok farklı durum olduğunu da unutmamalısınız. İthalat rejimine bağlı olarak belirlenen politikalar çerçevesinde bazı eşyalara ek vergiler, kısıtlamalar, yasaklamalar getirilmiş olabilir. Bu tip durumlarda vergi oranlarında farklılıklar oluşabilmektedir. Yine ithalat politikaları gereği bazı ülkelere ek vergiler konmuş olabilir ya da kimi ürünler için gümrük vergisi muafiyetinden yararlanmanız söz konusu olabilir. Bu noktada ithal edeceğiniz eşyaya ve menşe ülkeye dair ayrıntılı bir araştırma yapılması gerekir.
Gümrük vergilerinden muaf olan bazı eşyalardan söz etmek mümkündür. Bu eşyalar 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nda açıkça belirtilmiştir. Bu kanunun 167’nci maddesine istinaden yararlanılmak istenen vergi muafiyetine ilişkin yapılması gerekenler ise 2009/15481 sayılı BKK’da bulunan 45 ila 112’nci maddeler ve Gümrük Muafiyet Tebliği ile düzenlenmektedir.
Bunların yanı sıra ülkemizin diğer ülkelerle ya da ülke gruplarıyla yaptığı ikili anlaşmalar kapsamında, anlaşma yapılan ülkelerden gelen ve anlaşma koşullarına uygun olan belgelerin ibraz edilmesi halinde gümrük vergisi muafiyeti sağlanabilmektedir. Gümrük muafiyeti elde edilebilmesi için, mevzuatta yer alan tüm detaylar araştırılmalı ve buna ilişkin belgelerin doğru ve eksiksiz biçimde toplanmış olmalıdır. Vergi muafiyeti firmalara yurt dışından eşya getirmek konusunda önemli bir avantaj sağlamaktadır. Bu avantajı kullanırken yapacağınız hatalar, maddi zararlara ve prestij kaybına yol açabilir. Bu gibi durumlarla karşılaşmamak adına bir gümrükleme firmasıyla çalışmak çok daha iyi sonuçlar verecektir.
Gümrük Tarifesi İstatistik Pozisyonu’nun kısaltması olan GTİP, 12 haneden oluşan bir kodlama sistemidir. Bu sistemde, uluslararası ticarete konu olan mal ve eşyalara bazı kodlar verilmektedir.
GTİP numaralandırmasının temel amacı gümrükteki binlerce farklı ürünü çok daha kolay kategorize etmektir. Bu sebeple bu tarz kodlandırılmak yapılır ve işlemlerin daha hızlı bitirilmesi amaçlanır. Gümrüğe giren ve çıkan ürünlerin menşeiyle birlikte içeriği hakkındaki tüm bilgiler GTİP numarası sayesinde bilinebilmektedir.
Bu kodlama sisteminde ilk 4 numara, eşyanın pozisyon numarası vermektedir. İlk 6 rakam ise Dünya Gümrük Örgütü’ne üye ülkeler tarafından kullanılan Armonize Sistem Nomanklatür kodunu tanımlar. GTİP kodunda yer alan 7 ve 8’inci rakamlar Avrupa Birliği ülkelerince kullanılan Kombine Nomanklatür kodunu tarif etmektedir. Bu sistemdeki 9 ve 10’uncu rakamlar ise farklı vergi uygulamaları nedeniyle açılmış pozisyonları gösterir. 11 ve 12’nci rakamlar ise Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu kodlarını oluşturur.
Bu kodlar, ihraç edilecek olan eşyaların gümrükten geçişlerinde kolaylık sağlamaktadır. Yurt dışından gelecek olan tüm eşyalara uygulanan gümrük vergisi; eşyanın içeriği ve paketleme koşullarına göre farklılık gösterecektir. Her ürünün kendi kategorisinde belli oranlarda vergi ödemesi gerekebilir. GTİP kodu sayesinde yurt dışından gelen eşyaların kontrolü çok daha kolay olmaktadır. Bu aynı zamanda gümrük vergisinin belirlenmesi konusunda da firmalara bir takım avantajlar sağlamaktadır.
Yurt dışından bir eşya getirirken gümrük vergisinin belirlenmesinde birçok faktör rol oynayabilmektedir. Tüm bu faktörlere hâkim olmanız, ithalat işlemlerinizin daha başarılı olmasını sağlar. Bu sayede kazancınızı artırmanız mümkündür. Bununla birlikte gümrük işlemleri son derece karmaşıktır. Vergilerin türünü ve mevzuatları bilmek dış ticaret yapan firmalar açısından oldukça önemlidir. Bizimle iletişime geçerek gümrükleme işlemlerinize ilişkin tüm sorularınıza yanıt bulabilir, gümrük vergisine ilişkin tüm zorlukları rahatlıkla aşabilirsiniz.