İhracatta Risk Yönetimi

İhracat, uluslararası ticaretin en önemli ve büyüyen alanlarından biri olmasına rağmen, beraberinde pek çok risk de getirmektedir. Bu riskler, hem finansal hem de operasyonel boyutta çeşitli zorluklarla karşılaşılmasına neden olabilir. İhracat sürecinde risk yönetimi, başarılı bir ticaret stratejisi oluşturmanın temel taşlarından biridir. Ercan Gümrükleme olarak, firmaların uluslararası ticaret sürecinde karşılaştığı riskleri önceden belirleyerek, bu riskleri minimize edecek stratejiler geliştiriyoruz.

İhracat sürecinde karşılaşılan riskler genellikle şu başlıklar altında toplanabilir:

• Finansal Riskler: Döviz kuru dalgalanmaları, ödeme güvenliği ve finansal krizler, ihracatçılar için büyük bir risk oluşturur. Bu tür finansal riskler, özellikle gelişen pazarlarda daha belirgin hale gelebilir.
• Lojistik Riskleri: Ürünlerin zamanında teslim edilmemesi, taşıma sırasında yaşanacak hasarlar veya yanlış etiketlemeler gibi lojistik problemler, ihracat sürecinde sıkça karşılaşılan sorunlardır.
• Politik ve Hukuki Riskler: Hedef ülkedeki hükümet politikaları, vergi düzenlemeleri, gümrük tarifeleri ve ticaret kısıtlamaları, ihracatçılar için belirsizlik yaratabilir.
• Rekabet ve Pazar Riskleri: Yüksek rekabet, fiyat baskıları ve pazar talebindeki değişiklikler, ihracatçıları zor durumda bırakabilir. Ayrıca, kültürel farklılıklar ve yerel iş yapma biçimleri de riskleri artırabilir.

Risk yönetimi, bu risklerin öngörülebilir hale getirilmesi ve minimize edilmesi için sistematik bir yaklaşım gerektirir. Başarılı bir risk yönetimi süreci için izlenmesi gereken adımlar şunlardır:

• Risklerin Tanımlanması ve Sınıflandırılması: İlk adım, ihracat sürecinde karşılaşılabilecek tüm risklerin belirlenmesidir. Finansal, lojistik, politik ve pazar riskleri detaylı bir şekilde analiz edilmelidir.
• Risk Değerlendirmesi ve Önceliklendirme: Tüm riskler belirlendikten sonra, bu risklerin potansiyel etkileri değerlendirilir. En yüksek etkiyi yaratabilecek riskler öncelikli olarak ele alınır.
• Risk Azaltma Stratejilerinin Geliştirilmesi: Her bir risk için uygun azaltma stratejileri geliştirilmelidir. Örneğin, döviz kuru riskini azaltmak için finansal hedge ürünleri kullanılabilir. Lojistik riskler için sigorta çözümleri tercih edilebilir.
• Yedek Planların Hazırlanması: Beklenmeyen durumlar için alternatif planlar hazırlanmalıdır. Bu yedek planlar, iş süreçlerini aksatmadan devam ettirebilmek için kritik öneme sahiptir.
• Sürekli İzleme ve İyileştirme: Risk yönetimi dinamik bir süreçtir. Pazardaki değişiklikler ve ticaretin gelişen koşulları göz önünde bulundurularak, risk yönetim stratejileri sürekli olarak gözden geçirilmelidir.

Ödemeye İlişkin Riskler

Uluslararası ticarette, karşı tarafın malı teslim almamasına veya ödemeyi yapmamasına neden olan durumlardır. Bunlar;

• İthalatçının malı çekmekten kaçınması
• İthalatçının ödeme yapmaktan kaçınması
• İthalatçının ödeme yapmak istemesine rağmen, ithalatçının ülkesinin konvertibl döviz yetersizliği nedeniyle transferin yapılmasının mümkün olamaması
• İthalatçının ülkesinde ödemelerin üstüne bir takım fonlar veya vergilerin getirilmesi
• İhracatçının sevk belgelerini doğru hazırlamaması (dokümantasyon riski) sonucu, mal bedelinin ödenmesinin gecikmesi veya tamamen ortadan kalkmasıdır. Ayrıca aracı bankanın, yurt dışından gelen dövizleri zamanında haber vermemesi, ihracat belgelerini dikkatli incelememesi ya da kaybetmesi, karşı bankanın ihracat dokümanlarını mal bedelini tahsil etmeden teslim etmesi de ödemeye ilişkin banka riskleri olarak sayılabilir. Ödemeye ilişkin riskler aşağıda "Uluslararası Ödeme Şekilleri" ne göre ayrı ayrı incelenmiştir.

Mal Mukabili İhracatta Riskler

• Müşterinin malı gümrükten çekmemesi
• Sonradan çıkan bir anlaşmazlık durumunda müşteri kendi ülkesinin gümrüğüne gelmiş malı hiç görmeden reddedebilir. Malı geri getirmek zorunda kalırsınız. Önce tüm zararları ödeyip sonra tahkime gitmek durumu ortaya çıkar.
• Müşterinin malı gümrükten çekip, mal bedelini ödememesi.
• Müşteri kötü niyetli ise malı gümrükten çeker ancak bedelini ödemez. Hatta, mal bedeli karşılığı bir borç senedi de vermez. Yine tahkime gitmek zorunda kalırsınız.
• Müşterinin malı çektikten sonra beğenmeyip geri göndermesi.
• Müşteri malı gümrükten çektikten sonra ayıplı bulup geri iade etmek istemesi durumunda, mal gerçekten ayıplı ise tüm masrafları ödemek zorunda kalırsınız.

Vesaik Mukabili İhracatta Riskler

• İhracat evraklarındaki hatalar nedeniyle dosyanın aracı banka tarafından reddi
• İhracat evrakını tetkik ve karar yetkisi ( negotiation ) aracı bankada ise ve bu banka evrakta hata/rezerv bulur ise bu durumda karşımıza iki ihtimal çıkar;
• Müşteri evrakı rezervli olarak kabul edip bedelini öder(at sight ise)/bedeli karşılığı senet verir (vadeli ise) ve malı gümrükten çeker.
• Veya evrakı reddedip düzgün evrak gelinceye kadar bekler.

Beklemeden doğan ardiye ve gecikme cezaları ihracatçı tarafından ödenir. İhracat evrakları doğru olduğu halde malın ithalatçı tarafından reddi .Sonradan çıkan bir anlaşmazlık nedeniyle ithalatçı malı gümrükten çekmeyi reddeder ise ihracatçı malı geri getirmek zorunda kalır. Alıcının bankasının ödemeyi almadan ihracat evrağını alıcıya teslim etmesi

Hemen hemen imkansız görünse de, üçüncü dünya ülkelerinde aracı bankanın böyle bir hata yapması olasılığı vardır.

Akreditifli İhracatta Riskler

Teyitsiz akreditifte İhracat evrakındaki hatalar nedeniyle dosyanın alıcının bankasından (akreditif açan banka ) rezerv yemesi. Teyitsiz bir akreditif varsa ve İhracat yüklemesi ve evrakı sözleşme şartlarına (ve akreditif şartlarına) göre yapıldıysa alıcı malı gümrükte bırakamaz, çekmek zorundadır. Ancak mal bedelini ödemeyi garanti etmiş olan amir banka daha sonra bu bedeli ithalatçıdan alabilmek için gelen evrakın kusursuz olmasını ister. Evrakta bulacağı hata ( rezerv ) ihracatçı tarafından düzeltilmek veya ithalatçı tarafından feragat edilmek zorundadır. Teyitsiz akreditifte İhracat evrakları doğru olduğu halde alıcının bankasının etik dışı davranması. Teyitsiz akreditif üçüncü dünya ülkelerinden birinden açılmış ise böyle bir ihtimal çok küçük olsa bile vardır. Teyitsiz Akreditifte ihracat evrakının ihracatçının bankasında rezerv alınması

Akreditif ihracatçının bankası tarafından teyitli ise, bu durumda evrak tetkik ve kabul yetkisi ( negotiation ) ihracatçının bankasında olacağı için evraktan doğan riskler minimize edilmiş olur. İhracatçının bankası hatalı evrağa geçit vermez. Evrak önceden detaylı olarak incelenip ihracatçıya bilgi verilir, düzeltilebilecek olan hatalar düzeltilir, düzeltilemeyecek olanlar(mal yola çıkmış ise) için müşteriden akreditif metninde değişiklik veya feragat istenir.

Mala İlişkin Riskler

Satış sözleşmesi hükümlerine göre malın ihracatçının sorumluluğunda olan teslim noktasına kadar getirilmesi sırasında ortaya çıkabilecek her türlü riskler ihracatçıya, teslim noktasından sonraki zararlar ise ithalatçı şirkete aittir. Mala ilişkin riskler, dış ticaret işlemlerinin yürütülmesinde aracı olan bankanın tamamen kontrolü dışında olduğundan, bu konuda ihracatçı veya ithalatçının gerekli tedbirleri alması zorunlu olmaktadır. Bu çeşit risklerin yönetiminde sigorta kuruluşları, taraflara yardımcı olabilmektedir. Mala ilişkin riskler aşağıda "Uluslararası Teslim Şekillerine" ve "Gümrük Mevzuatına" göre incelenmiştir.

Teslim Şekillerine Göre Riskler

CIF, DDU, DDP Teslimlerde Riskler Nakliyede hasar riski

Nakliyenin ve sigortanın ihracatçıya ait olduğu teslim şekillerinde nakliye sırasında oluşabilecek hasarlar ihracatçıya aittir. Nakliye konusunda çok dikkatli davranmak, ve sigortasını "all-risk" yaptırmak önemlidir. Nakliyede hasara yol açabilecek hatalar şunlardır:

• Malın nakliye aracına hatalı yerleştirilmesi
• Malın kendi paletlerinin iyi bağlanmaması
• Malın ambalajının zayıf veya uygunsuz olması
• Nakliye aracının uygunsuz olması

Nakliyede korsanlık riski; Nakliyenin ve sigortanın ihracatçıya ait olduğu teslim şekillerinde nakliye sırasında korsanlık nedeniyle ortaya çıkacak hasarlar ve zararlar ihracatçıya aittir. Nakliyede gecikmeden doğan riskler; Nakliyenin ve sigortanın ihracatçıya ait olduğu teslim şekillerinde nakliye sırasında oluşabilecek olağanüstü gecikmeler nedeniyle ortaya çıkacak zararlar ihracatçıya aittir.

Kur Riski: İhracatı yapılan ürünün Döviz/TL kurunda ortaya çıkacak dalgalanmalar ihracatçının aleyhine olur. Kur çok yavaş ancak sürekli olarak artıyor ise ihracatçı bundan kazançlı çıkar. Kur ani çıkış ve sonrasında inişler yaşıyor ise eninde sonunda yurtiçi maliyet enflasyonu nedeniyle ihracatçı bundan zarar görür. İhracat gerçekleştikten sonra ortaya çıkan kalıcı kur düşüşleri ihracatçıyı zarara sokabilir.

Gümrük Mevzuatına Göre Riskler

Uygunsuzluk nedeniyle Türk Gümrüğünden çıkamama riski

• Parsiyel yüklemede ihracatı yasak bir mal ile birlikte yüklenmiş olma ihtimali.

Uygunsuzluk nedeniyle alıcının ülkesinde gümrükte alıkonma riski

• Evrakta uygunsuzluk
• Fatura üzerinde yazılı olan fiyatın emsal fiyatların altında olması durumunda çift fatura ihtimalinin araştırılması. Bu araştırma sonuçlanıncaya kadar malın gümrükte kırmızı bölgeye alınması.
• Şüphe üzerine konteyer'in açılarak malın indirilmesi ve tek tek kontrol edilmesi.
• Ambalajda uygunsuzluk
• Mevzuat değişikliği
• Gıda ürünlerinde sıhhi şartlara uygunsuzluk bulunması
• Gümrükte konteyner'in açılarak organik ürünlere analiz yapılması ve uygunsuzluk nedeniyle geri iade edilmesi, karantinaya alınması vs.
• Politik nedenlerle ağırdan alıp malı kamyon üstünde çürütme
• Politik nedenlerle gümrükteki işlemlerin yavaşlatılarak organik ürünlerin kamyon üstünde veya soğutmasız konteynerlerde çürümesine yol açılması.

Ercan Gümrükleme, ihracat sürecinde riskleri etkili bir şekilde yönetmek için firmalarına özel çözümler sunar. Deneyimli ihracat uzmanları, olası riskleri önceden belirleyerek, firmanın süreçlerini daha güvenli ve verimli hale getirecek stratejiler oluşturur. Ayrıca, gıda ihracatı, tarım ihracatı, kimyasal ihracatı gibi farklı sektörlere yönelik risk analizleri yaparak, her bir sektöre özel çözümler geliştirmekteyiz.

İhracat sürecindeki riskleri doğru bir şekilde yönetmek, sadece firmanın güvenliğini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda global pazarda sürdürülebilir başarıyı da mümkün kılar.